در حالی‌که خیلی از بزرگترها به مسأله قلدری و زورگویی بی‌اعتنا هستند و موضوع رو جدی نمیگیرن، انرژی روانیه بسیار زیادی از بچه‌ها گرفته میشه؛ چراکه برای خلاص شدن از دست فرد قلدر مدام ذهنشون درگیره! در این بین گروهی از بچه ها به دلیل درگیری شدید با قلدرهای مدرسه (یا فامیل و محل بازی با همسالانش) ممکنه خودشون رو به مریضی بزنن که مدرسه یا مهمانی نرن تا در حیاط، کلاس، یا راهروها با آزار این بچه‌ها مواجه نشن.
انواع قلدری : قلدری عاطفی، قلدری فیزیکی / جسمانی، قلدری سایبری و قلدری کلامی.
چه کنیم؟
- سبک فرزندپروریمون رو بشناسیم:
اینکه ما از گروه پایدار هستیم یا از گروه ناپایدار، از گروه بسیار خشک و سخت هستیم یا گروه منعطفِ آگاه.
- سبک خانوادگی خشک و سختگیرانه: که موجب پروشِ یک قلدر میشه.
در واقع وقتی که ما توی خونه زیادی به بچه‌ها سخت می‌گیریم و اونها رو کنترل می‌کنیم، به اونها یاد می‌دیم کنترلگری کار درستی هست و اونها همین رفتار رو توی جامعه و توی مدرسه‌شون نشون میدن.
یا برعکس ممکنه انقدر تحت سلطه‌ی والدینشون بودن که به این توسری خوردن و حرف‌شنوی عادت کرده باشن و توی مدرسه هم مورد آماج قلدرها قرار بگیرن و دم برنیارن.
- سبک خانوادگی نوسانی: والدین با سبک بسیار ناپایدارشون (گاهی رها کننده و سهل گیر، گاهی خیلی سخت و با قانون) موجب احساس بلا تکلیفی در بچه میشن؛ چراکه بچه نمیدونه از امکاناتش لذت ببره یا قراره از اونها محروم بشه. این بچه ها خشم و اضطراب زیادی در خود جمع میکنن که با رفتارهای قلدرانه نشون میدن.
- به چرخه خشونت پایان دهیم:
قربانیانی که سال‌ها مورد قلدری و زورگویی قرار گرفتند به قدری خشم و عصبانیت جمع کردند و نتونستند خشم و ناراحتیشون رو بصورت مؤثری تخلیه بکنند، احتمال زیاد خودشون هم به قلدرهای درجه‌ی یک بعدی تبدیل میشن. و یا در مواردی بخاطر افسردگی و یا ناکامی‌های شدیدی که داشتند ممکنه حتی دست به خودکشی بزنن.
از طرفی دیگر خودِ قلدر هم حالش خوب نیست و اگر به او هم رسیدگی نشود، در روابط و مسایل زندگی اجتماعی اش مشکلات جدی پیدا میکند که کمترینش اخراج از مدرسه یا محیط‌های شغلی‌ست و بدترین آن اقدام به خشونت‌های جدی، دستگیری و زندانی شدن.
بنابراین این مهمه که چرخه‌ی خشونتِ قلدری رو بشناسیم و سهم خودمون رو در این چرخه‌ی شناسایی کنیم.
چرخه خشونت و قلدری:
ما در این یک قلدر یا زورگو داریم که از روی عمد و آگاهانه، میخواد به دیگران آسیب بزنه و از رنج دیگران هم لذت می‌بره. نفر دوم فرد زورپذیر یا قربانیه که اصلاً جرأت اعتراض نداره و حتی نمیتونه از منابع حمایتیش که خانواده یا معلمین مدرسه هستن درست کمک بگیره. نمیتونه مشکلاتش رو گزارش بده. و اصلاً از ابتدا نمیتونه خطرِ ارتباط فرد قلدر با خودش رو دقیق تشخیص بده. نفرات بعدی تماشاچی‌ها هستند. کسانیکه نه قلدرن و نه مورد آماج قلدر قرار گرفتن. اونها عملاً وارد دعوا نمی‌شن. اما با سکوت خودشون به این چرخه‌ی خشونت ادامه میدن و در بعضی موارد بقدری ترسیدن که حتی به نفع فرد قلدر شهادت میدن؛ و یا با نادیده گرفتن و عدم گزارش قلدری به نحوی ضربه‌ی بعدی رو به فرد آسیب‌پذیر یا قربانی میزنن. در نهایت بزرگسالان هستن. بزرگسالانی که حرف‌های بچه‌ها رو جدی نمیگیرن، بی‌اعتنایی می‌کنند، و حتی در بعضی موارد شروع به توجیه میکنن که “این رفتارها عادیه” یا “نه… قصد بدی نداره! باهم دوست باشید” یا “خب کاراش پسرونه‌ست، همه‌ی پسرا با همدیگه اینجوری رفتاری میکنن”. این رفتارها باعث میشن چرخه‌ی خشونت همچنان ادامه پیدا کنه.
به جای آن باید راه‌های مقابله با قلدری رو به فرزندمون (کودک یا نوجوان) آموزش بدیم.
بنابراین، به فرزندتون اطمینان بدید این مشکلات برای خیلی‌ها پیش میاد و اون‌هایی که در موردش حرف میزنن میتونن زندگی شادتر و روان سالم‌تری داشته باشن. نیازی به حرص خوردن یا قورت دادن حرف‌هاشون نیست. از اینکه دوستانِ فرد قلدر او را به جاسوسی یا چغلی کردن متهم کنن نترسه چون گفتگو درباره یک مشکل اساساً رفتاری بالغانه و شجاعانه ست. اما یادتون باشه مقابله با قلدرهای جامعه اصلاً پرخاشگری متقابل نیست. یعنی اگر یک قلدر بصورت کلامی، جسمانی، یا عاطفی شروع به تحقیر و توهین یا زورگویی میکنه، ما اصلاً نباید به بچه‌هامون بگیم، تو هم باید متقابلاً بهش حرف‌های بد بزنی، کل کل کنی و یا به صورت فیزیکی باهاش درگیر بشی تا حسابشو برسی.
اگر فرزند شما مورد قلدری قرار گرفت:
- حرف فرزندتان را خوب گوش کنید و توجه و حمایتتان را به او نشان دهید.
- با آرامش و متانت مشکل را با مدرسه یا خانواده فرد مقابل مطرح کنید.
- درصورتیکه قلدری ادامه دار بود و مدرسه یا خانواده کاری نکردند فرزندتان را از فرد قلدر دور کنید.
- با یک متخصص روانشناس صحبت کنید.
اگر فرزند شما قلدر بود:
- سبک زندگی و روابط خانوادگی‌تان را بررسی کنید.
- به هیچ عنوان قبل از مشورت با یک مشاور یا معلمی دانا به تهدید و تنبیه فرزندتان دست نزنید.
- به یک روانشناس مراجعه کنید که علت حال بد فرزندتان را بررسی کند.
- با معلمین و مسئولین مدرسه در تماس باشید و نظارتتان را حفظ کنید.
مدرسه یا مراکز کودکان و نوجوانان چه کنند:
- گذاشتن ناظران قوی در جای جای مدرسه.
- گفتگو درباره حالِ بدِ درونی افراد قلدر و ارجاع آنان به دوره های گروهی یا جلسات درمان فردی راهکارهای بعدی هستند.
- گذاشتن جریمه‌های سنگین برای افرادی‌که که به هر نحو قلدری می‌کنند. (اخراج کردن در این لیست نیست).
مرجان حسینی زاده
روانشناس کودک، نوجوان و خانواده