با جیغ و داد و گریه بچه ها بخصوص زمانیکه مهمونی، رستوران یا یک جای تفریحی هستیم و میخوایم برگردیم خونه، اما فرزندمون همچنان میخواد به بازیش ادامه بده و بمونه چه کار کنیم؟
وقتی بچه ها از محدودیت هایی که براشون میذاریم خوششون نمیاد، به شدت مخالفت میکنن و برای اینکه ما از محدودیتی که گذاشتیم صرف نظر کنیم، دست به گریه های وحشتناک، مشت زدن و پاکوبیدن میزنن، بهترین رفتار و راهکار چیه؟
من همیشه تاکید کردم ما بهترین راه حل نداریم. اصلا یک تکنیک عالی و بی نقص برای همه بچه ها وجود نداره. بنابراین هر خانواده متناسب با سبک فرزندپروری خودش، متناسب با روحیه و توانایی مادر و پدر و شرایطشون ممکنه راهکارها براشون متفاوت باشه.

اما در شرایط پریشونی و مقاومت بچه ها چه کارهایی اصلا جواب نــمیدن؟

1. وسط شلوغ کاری و گریه فرزندمون شروع کنیم به دعوا و تهدید کردن او؛ مثلا بگیم “اگر بخوای به این رفتارت ادامه بدی دیگه هیچوقت نمیارمت اینجا !”
2. خودِ ما به عنوان یک بزرگسال رفتارهای بچگانه نشون بدیم؛ مثل قهر کردن یا لج و لجبازی با فرزندمون؛ یا مثلا بگیم “هرچقدر دلت میخواد گریه کن از گریه بمیری هم نمیذارم اینجا بمونی” یا ” هر کاری هم بکنی ما الان باید بریم”. انگار با این رفتارها میخوایم به بچه ثابت کنیم قدرت ما از تو بیشتره.
3. ترکش بکنیم.
4. وعده وعید و باج دادن های بی مورد؛ مثلا بگیم “ببین اگر الان بیای با من بریم، میبرمت باهم بستنی بخوریم.” یا “اگر الان بریم، بازم میایم اینجا و اجازه میدم همدیگرو ببینید.” یا “اگر الان خداحافظی بکنید دفعه بعد میریم یه جای بهتر”.
5. حواس پرت کردن؛ “حالا بیا این کارتون رو ببین” یا “بیا گوشی بابا رو بگیر بازی کن” یا “بیا تو ماشین واست چیزی گذاشتم بریم ببینیم”. و از این جور کارایی که فقط نشون دهنده دست پاچگی و پریشونی ماست وقتی سریعا میخوایم شرایط به هم ریخته رو آروم بکنیم.

مواقعی پیش میاد که این جیغ و داد و التماس و گریه بچه ها به حدی اعصاب خورد کن میشه که حتی ممکنه بخوایم خودمونو بزنیم. بله، من میدونم بعضی وقت ها بچه ها آدم رو به این حد میرسونن.
اینطور مواقع، کسانی به خودشون مسلطن که از اول این رو میدونن و توقع دارن که فرزندشون به راحتی از جایی که داره بهش خوش میگذره بیرون نمیاد و محدودیت ها رو نمی پذیره.

حالا چطور به این شرایط پریشون مسلط بشیم؟

1. در دوره آفلاین فرزند امروزی من دقیق راجع به این موضوع صحبت کردیم؛ روی افکار اشتباهمون راجع به رفتارهای بچه ها کار کردیم؛ و متوجه شدیم چطور افکار اشتباه میتونن به ما احساس منفی بدن؛ بیشتر باعث استرس و اضطراب ما بشن. چطور به ما احساس خشم، بیچارگی و خستگی میدن؛ و بعد باعث میشن ما رفتار منفی انجام بدیم.
2. علاوه بر این بینش، همدلی کردن توی در هر شرایطی (چه مثبت و لذت بخش چه شرایط پریشان و ناراحت کننده) موثره. همدلی واقعی تاثیر شگفت انگیزی داره.

کسانیکه انتظار دارن، وسط اوضاع پریشون و پرتنش یه رفتاری انجام بدن که بطور معجزه آسا کمک کنن کسی که (اینجا فرزندشون) پریشونه آروم بشه، توقع واقع گرایانه ای ندارن و این انتظار رویایی بیش نیست. ما هیچ رفتاری نداریم که سریع بتونه کسی رو آروم بکنه. ما با هیچ حرف خاصی، وعده وعید معجزه آمیزی، دعوا یا تهدیدی نمیتونیم سریع کسی رو آروم بکنیم.
و اگر کسی با یه تنبیه شدید، دادی، تشری، یه حواس پرت کردنی، تونسته باشه بچه ای رو ساکت کنه، به ظاهر موفق شده، اما در بلند مدت یک شکست خورده ست! چون با این روش های مسموم، در کودک خشمی رو ایجاد کرده که بعدا فوران خواهد کرد. رابطه ای رو بهم زده و تخریب کرده که بعدها به سادگی ترمیم پذیر نیست. ممکنه این خشم کودک (از تهدید و تنبیه و دادهای والدین یا از دروغ های اونها) آتیش زیر خاکستری باشه که به ظاهر خاموش شده ولی بعدا در موقعیت دیگه ای شعله ور میشه و این بار احتمالا آتیش وسیع تری خواهد شد.
خیلی از بچه ها دفعات اول با این روش های مسمومِ دروغین ساکت میشن، اما بعد از مدتی دیگه رفتار قدیم شما جواب نمیده. دیگه ترسوندن و حواس پرت کردن جواب نمیده.
معمولا سوال والدین هم همینه که، “چطور تا چندماه پیش میتونستم با فلان رفتار این بچه رو آروم بکنم اما الان نه؟” دلیلش اینه که شما با فرزندتون رفتار اصیل نداشتید. اون همدلی که این همه در دوره آفلاین “فرزند امروزی من” صحبت کردیم رو انجام ندادید. درواقع شما یه مسکن دادید که بعد از چند ساعت اثرش از بین میره و دوباره روز از نو روزی از نو میشه.
همراهی کردن و همدلی در زمانِ پریشانی، لزوما جمله خاصی نداره. کار یا رفتار مشخصی نیست. در واقع فقط نوعی درک رفتار بچه در اون لحظه هست که بیشترین آرامش رو میاره.
همدلی کردن به این معنی نیست که اگر فرزند شما میتونه یک ساعت جیغ بزنه و گریه بکنه،  یکهو در عرض پنج دقیقه بچه رو آروم بکنه! نه.

چه زمانی متوجه میشید همدلی موثر واقع شده؟
زمانیکه دفع اولی که همدلی کردید، گریه ی یک ساعته ی فرزندتون بشه 50 دقیقه!   دفعه بعدی گریه و جیغش بشه 40 دقیقه!
چون ما انتظار نداریم این بچه تا عصبانی شد، غمگین شد، دلتنگی کرد، دو دقیقه ای با همدلی ما آروم بگیره.
همدلی کردن، به معنی این نیست که من در مقابل خواسته تو کوتاه میام و کاری رو میکنم که تو میگی. نه! به این معنیه که “من میفهمم که امشب کلی بهت خوش گذشته و دوست داری بیشتر بمونی، اصلا دوست داری تا همیشه انقدر بازی کنید و بخندید و شاد باشید که بیهوش بشید. اما خبر خوب اینه که ما بازم میایم اینجا. بازم دور هم جمع میشیم و کلی بازی میکنید و میخندید. فقط الان دیگه شب شده و همه ما خسته ایم میخوایم بریم خونمون لباس راحت و گشاد خوابمونو بپوشیم و زیر پتوی گرم و نرممون بخوابیم.”
و بعد حتی با وجود گریه و ناراحتی لباستون رو می پوشید و حرکت میکنید. نگاهتون رو برنمیگردونید. لبتون رو گاز نمیگیرید. دعوا نمی کنید. تهدید نمی کنید. تو ماشین هم به این بحث ادامه نمیدید. کاری نمیکنید که شب موقع خوابوندن فرزندتون ازش عذرخواهی کنید بلکه فرصت میدید در بلند مدت متوجه بشه هر چیزی شروع و اتمامی داره. هر کاری محدودیتی هم داره.
خواهش میکنم دست از همدلی کردن برندارید و در مقابل بی قراری ها و احساسات ناخوشایند بچه ها تحملتون رو بالا ببرید. چراکه این ما بزرگترها هستیم که تاب و توان و تحملِ احساسات منفی بچه هامون رو نداریم. یعنی وقتیکه میبینیم بچمون گریه میکنه، انقدر در درون خودمون مضطرب و عصبی میشیم که در واقعیت میخوایم به خاطر خودمون سریعا فرزندمون رو آروم بکنیم. بنابراین اون لحظه خودِ بچه رو درک نکردیم!
ما میگیم از شدت دوست داشتن فرزندمون نمیخوایم یه قطره اشک به چشماش ببینم؛ درحالیکه خیلی وقتا میدونیم این گریه الکیه و برای مقاومت در مقابل محدودیت هاست. لحظه پریشونی بخصوص در جمع، ما بیشتر مراقبیم که نکنه آبرومون بره! نکنه بگن چرا این بچه رو اینجوری تربیت کردن! ما می ترسیم رابطه خودمون با همسرمون یا خانواده همسرمون خراب بشه. یا نگرانیم خودمون سردرد بگیریم!
مرجان حسینی زاده
روانشناس کودک، نوجوان و خانواده