راهکارهای افزایش تحمل شکست در کودکان
تحمل شکست مجموعه ای از عوامل را شامل می شود که اگر در کنار هم قرار بگیرند می توانند تحمل شکست را ایجاد کنند. یکی از مهمترین عواملی که باید وجود داشته باشد فرصت دادن به کودکان برای تجربه کردن است تا کودک بتواند در شرایط امن خانواده در برابر ناکامی هم قرار بگیرد.
فرصت هایی که در بستر رشدی اتفاق می افتد و سبب می شود کودکان ناکامی هایی را تجربه کنند که برای افزایش تحمل شکست در آینده مفید است. مثل از شیر و پوشک گرفتن و جداکردن جای خواب کودکان اگر به موقع اتفاق بیفتد چون تحمل کودک به دلیل اینکه سن او از لحاظ رشدی ایجاب می کند بیشتر است و در روانشناسی رشد به این نتیجه رسیده اند که این موارد آسیبی به کودک نمی زند اگر به درستی انجام شود. اما اگر مادر تجربه این موارد را به دلایلی به تعویق بیندازد، فرصت تجربه این ناکامی ها و شکست لازم را از کودک می گیرد.
برخی والدین فرصت تجربه کفش و لباس پوشیدن مستقلانه را به کودک نمی دهند و با عجله مداخله می کنند اولین پیامی که کودک دریافت می کند این است که تو نمی توانی و دومین پیام باعث منفعل شدن کودک می شود.
در کنار این موارد عنوان تاب آوری بسیارقابل اهمیت است. تاب آوری یعنی توانایی رسیدن به تعادل اولیه پس از یک اتفاق یا تروما.
وقتی شیشه شیر را از کودک می گیریم درحالیکه این مسئله برای او یک فقدان محسوب می شود بعد از سازگاری و گذشتن از این موارد تاب آوری در او شکل می گیرد.
مهارت حل مسئله
پس از تجربه فقدان و تاب آوری، مهارت حل مسئله مطرح می شود. در این مورد هم برخی والدین خودشان مسائل را حل می کنند و وقتی بچه ها وارد محیط اجتماعی می شوند بعد از پشت سر گذاشتن دوران مهد که مشکلات کم کم شروع می شود چون رقابت ها هنوز جدی نیست وارد مدرسه می شوند و مشکلات اوج می گیرد ولی باز هم والدین مسائل را مخفی می کنند و یا جبران می کنند با تشویق و تعریف مثل تو بهترینی تو برنده ای در حالیکه در محیط اجتماعی مثل مدرسه این اتفاق نمی افتد.
تاب آوری والدین و نوع ابراز در زندگی
بعضی کلمات بار دارند. وقتی مشکلی پیش می آید و مامان می گوید اه چرا افتاد وای کثیف شد باز هم خراب شد این کلمات وقتی تکرار می شوند یادگیری محیطی اتفاق می افتد.ممکن است مادر مشکل را حل کند ولی یادگیری تحمل نداشتن اتفاق افتاده است. کودکان کلمات را می شنوند و یادگیری کودکان از تلاش کردن نیست. عموما خانواده هایی که از عدم تحمل شکست کودک شکایت دارند خانواده هایی هستند که کودک تلاش آن ها را می بیند.
در زمان همدلی کردن با کودک کافی نیست که فقط احساس کودک را درک کنیم و بگوییم میدانم که ناراحت شدی باید ادامه بدهیم و حتما بگوییم که حالا چه کاری می توانیم انجام بدهیم تا کودک در احساس شکست باقی نماند. بگوییم ممکن است یک بار تلاش کنیم و نتیجه بگیریم و یک بار تلاش کنیم و تلاشمان بی نتیجه بماند.
برای بچه های بالای ۸ سال توقع داریم مراحل درست طی شوند و در بچه های کوچکتراینکه بگوییم بیا با هم فکر کنیم چه راه حل هایی وجود دارد کافی است. در شروع لازم است پدر و مادر ایده های مختلفی بدهند و دقت کنند که بزرگسالانه نباشد که کودک در ذهنش با ایده های خودش مقایسه کند و اعتماد به نفس حرف زدن را از دست بدهد و نظراتش را سرکوب کند و مادر یا پدر را تکیه گاه خودش بشناسد و تلاشی برای حل مسئله اش نکند.
گاهی فرزندان مهارت حل مسئله را در مدرسه یادمی گیرند ولی در خانواده به دلیل کمالگرا بودن والدینی که حتی ۱۹.۷۵را از فرزندشان نمی پذیرند نمی توانند از این مهارت بهره مند شوند.
والدینی که پرخاشگری دارند و موقع تکلیف انجام دادن، لباس پوشیدن، غذاخوردن، بازی کردن زود از کوره در می روند یا خیلی عجله دارند و صبور نیستند صبوری را در کودک از بین می برند.
انتظار بیش از حد داشتن و مقایسه کردن هایی که با هدف تشویق کودک برای بهتر انجام دادن کارهایش است مثل ببین دخترخاله ات چقدر قشنگ غذا میخورد همه این ها تحمل شکست را در کودک کاهش می دهد چون ما تفاوت ها را نمی پذیریم و به فرزندان هم یاد نمی دهیم.
اگر ما تفاوت ها را بپذیریم و انتظار بیش از حد نداشته باشیم کودک هم از خودش انتظار بیش از حد نخواهد داشت. اگر جایی شکست خورد راهنمایی می کنیم تا خودش با پشتکار بهتر شود. خیلی از بچه ها به خاطر این مقایسه ها مشکلات رفتاری اعتمادبه نفس خود را از دست می دهند و نسبت به کسی که با او مقایسه شده اند خشمگین می شوند.
بازی برای افزایش تحمل شکست در کودک
گاهی کودک حتی وقتی به تنهایی بازی می کند تحمل شکست ندارد در این موقعیت خارج از تایم باکیفیتی که والدین باید با کودک بگذرانند یک بازی در سه سطح انجام می دهیم. این بازی نباید قدرتی یا فکری باشد.
در سطح اول یک بازی مثل دویدن از یک دیوار به دیوار روبه رو را انتخاب می کنیم و با هم مسابقه می دهیم و اجازه می دهیم کودک برنده شود .خیلی مهم است که این جملات تکرار شوند مثل دفعه بعد من می خواهم تلاش کنم و برنده شوم. معمولا کودک مقاومت می کند و می گوید تو نباید ببری.در مرحله دوم مادر برنده می شود و بعد می تواند بگوید یک بار دیگر مسابقه می دهیم و تلاش کن. لازم است در این مرحله که مادر برنده شده با مرحله بعد فاصله بندازند با یک بهانه ای مسابقه را به وقت دیگری موکول کنند و وقتی مسابقه می دهند کودک برنده شود با اختلاف یک قدم عقب تر برای والدین. این مراحل باعث پرورش روحیه تلاشگری هم می شود.
نکته قابل اهمیت دیگر این است که کودکان نهایتا باید با دو سال بزرگتر یا دو سال کوچکتر از خودشان بازی کنند. وقتی والدین محیطی را به وجود می آورند که کودک مدام با بزرگسالان بازی می کند و آن ها همیشه سعی می کنند مراقب باشند که کودک نبازد و ناراحت نشود در چنین شرایطی کودک فکر می کند حتی در مقابل بزرگترها او همیشه برنده می شود ولی در مهد این اتفاق نمی افتد و تصورات کودک به هم می ریزد.و از به مهد رفتن امتناع می کند اگر در این شرایط خانواده تصمیمی که خوشایند کودک است بگیرند و او را به مهد نفرستند این مشکلات تشدید می شود.
و یا وقتی کودک دو ساله با کودک شش ساله ای که بیش از دوسال از او کوچکتر است بازی می کند طبیعی است که کودک شش ساله خودش را در سطح کودک دو ساله نمی کند و کودک دو ساله است که سعی می کند خودش را درسطح بزرگتر کند و عزت نفس او آسیب می بیند.