دلایل اعتیاد بچه ها به موبایل، تبلت، تلویزیون و به طور کلی فضای مجازی
امروزه تقریبا همه ما با این ماجرا روبرو هستیم که فرزندانمون روزانه زمان زیادی رو صرف وسایل دیجیتالی می کنن و ما از این بابت خوشحال نیستیم.
اما دلیل این همه وابستگی و اعتیاد به این وسایل چیه؟ دلایل و راه حل های اعتیاد به موبایل در کودکان و فصای مجازی چیست؟
1.در دسترس قرار دادن این وسایل و عامل سرگرمی و آروم شدن:
زمانیکه منِ والد هرجایی که میریم برای اینکه فرزندم رو سرگرم یا آروم کنم، خیلی سریع و راحت موبایلم رو بهش میدم و براش این مرز رو تعیین و تعریف نکردم که موبایل مثل مسواک میمونه و یک وسیله شخصی و خصوصی هست؛ مسلما فرزند من هم عادت میکنه برای سرگرمی یا برای آروم شدن اول سراغ موبایل یا تبلت یا تلویزیون بره؛ و چه چیزی جالب تر از یک وسیله پر سر و صدا و پر رنگ و نور و حرکت؟ وسیله ای که مطابق حال و علاقم هرچیزی میتونم توش پیدا کنم.
2. راحت به خریدنشون راضی میشیم!
با توجیه که، چون دست بچه های دیگه دیده و دلش میخواد باید براش بخریم. نکنه عقده ای بشه؟! حالا که میتونیم چرا این کارو نکنیم؟
فرض کنید پسربچه ده دوازده سالتون عاشق یه ماشین آنچنانی میشه، آیا شما تو دلتون میگید آخی! بچه ام دلش میخواد نکنه عقده ای بشه! پس بذار برم یه ماشین براش بخرم.
ماشین چه ربطی به گوشی و Ipad داره؟
در واقع ماشین یا اتومبیل اتفاقا خطر کمتری داره! چراکه فقط جسم ما رو جابجا میکنه و اگر هم اتفاقی بیفته جسم ما به خطر میفته. اما وسایل دیجیتالی یا دقیق تر بگم این نمایشگرهای دیجیتالی Digital screen هم جسم و هم روح و روان ما رو تحت کنترل قرار دادن! این روان فرزند ماست که با تماشای زیادِ فیلم و کارتون های پرتحرک و پر زرق و برق، دچار کم صبری، پرخاشگری، بدخلقی و اضطراب میشه. این جسم فرزند ماست که با بازی زیاد با این وسایل خواب و خوراکش به هم میخوره و زیر چشمهاش گود میفته!
چه کنیم؟
زندگی برای همه ما کمبودها و اتفاقات بسیار ناراحت کننده، عمیق و غیر منتظره ای داره، به نظر شما نداشتن تبلت یا آیپدIpad شخصی (اون هم از سنین زیر 14 سال) انقدر سنگین و مهمه؟
- این مسئله ای نیست که بعداً به مشکلات جدی شخصیتی و روانی تبدیل بشه؛ بنابراین خرید یا هدیه دادن این وسایل چیزی جز توجیه کردن و ضعف خود والدین نیست. بهتره برای چگونه سرگرم کردن فرزندتون آموزش ببینید و مهارتتون رو بالا ببرید.
- روی خودتون کار کنید که مسئولیت پرورش یک کودک انسانی رو بیشتر بپذیرید و با جملاتی مثل اینکه “چاره ای نیست، آخه دیگه چیکار میشه کرد؟” یا “حوصله ندارم” یا “خیلی سرم شلوغه واقعا نمیرسم همش باهاش بازی کنم” یا “این روزا همه ازین وسایل دارن نمیشه براشون نخرید.” کار و روش اشتباهتون رو توجیه نکنید.
- در مورد فرهنگ و قوانین استفاده از این وسایل مطالعه کنید.
بیشتر بخوانید: تاثیر وسایل دیجیتال بر کودکان و راه های درمان آن
ما قبل از فرهنگ سازی شیوه استفاده از این وسایل فقط میریم ایکس باکس XBOX ، تبلت و Ipad و … میخریم، راحت در دسترس بچه ها قرار میدیم (جاهایی هم به نفع خودمون که آروم باشن و کاری به کارمون نداشته باشن)، بعد به بچه ای که ذوق کرده و شدیدا مبهوت این همه رنگ و حرکت و صدا شده، میگیم “کم استفاده کن یا چرا انقدر پای این وسایلی؟ تو مگه کار دیگه ای نداری؟“ و نهایتا چند ساعتی اونها رو ازین وسایل محروم میکنیم!
در واقع ما از اول متناسب با سن و نیاز واقعی فرزندمون رفتار نـــکردیم که حالا شکایت میکنیم و ناراحت میشیم.
به خصوص روی صحبتم با والدینی هست که اقتدار کافی در بقیه موارد زندگی هم ندارن. اونها بهتره بدونن وقتی که این وسیله رو می خرن در واقع یک مشکلی به مشکلات گذشته شون با بچه ها اضافه می کنن.
- عملا فرزندتون رو متوجه این مساله کنید که موبایل وسیله شماست و این شما هستید که برای استفاده ازش تصمیم میگیرید.
- نه بگید. “نه من الان نیازی نمی‌بینیم که از موبایلم استفاده کنم.” یا “نه تا وقتی کارای دیگه هست چرا موبایل؟ چرا تبلت؟ بیا به کارای دیگمون برسیم.”
- یه جاهایی و زمان هایی در روز جدا موبایلتون رو خاموش کنید.
- روزه تکنولوژی بگیرید.
- رمز موبایل رو عوض بکنید از اثر انگشت انگشت های دیگرتون استفاده بکنید نه حتما انگشت اشاره و شست. و رمزتون رو هم به فرزندتون ندید. چون رمز مثل مسواک شخصیه!
3.تنهایی دلیل دیگر اعتیاد به موبایل در کودکان
تک فرزندان یا حتی بچه هایی که خواهر برادر دارن اما از درون احساس تنهایی میکنن شاید چون احساس میکنن از خانواده دور افتادن و طرد شدن. احساس طرد شدگی حاصل سرزنش زیاد، کمال گرایی والدین، تذکرات بیش از حد یا برعکس بی توجهی و سهل گیری و بی تفاوتی والدین هست.
چه کنیم؟
این شما هستید که به عنوان یک بزرگسال و مسئولین اصلی کودک یا نوجوان، باید دنبال رفع احساس تنهایی یا طردشدگی فرزندتون باشید. با برقراری ارتباط صمیمانه، وقت گذرانی بیشتر با او، گفتگو و بازی می توانید او را سرگرم کنید و میزان اعتیاد به موبایل در کودکان به موبایل را کاهش دهید.
4.بیکاری
ما به بچه ها میگیم “نکن نکن دست به گوشی نزن اینقدر با موبایل بازی نکن انقد تلویزیون نبین.”
اما با خودمون فکر نمیکنیم این بچه چه بکند؟
ممکنه شما ظاهرا کلی کار بریزید رو سرش “اتاقت نامرتبه برو جمعش کن، تمرینای ریاضیت مونده، چرک ازت میباره یه حموم برو.” ولی قبول دارید این کارا هیچکدوم لذت یا انگیزه ای نمیده که بچه از جاش بلند شه؟
چه کنیم؟
پیشنهاد کارهای هیجان انگیز و انرژی بر شادی آور. مثلا: بچه ها پایه اید امشب بریم تو حیاط، یا بالای پشت بوم، یا تو کوچه دوچرخه سواری کنیم؟ بریم گل کاری چند تا گلدون خوشگل درست کنیم؟
زمانیکه یه پیشنهاد هیجان انگیز به بچه بدیم و بتونیم نیاز به شادی و لذت و هیجان رو در اون برآورده کنیم کیه که گوشیشو زمین نذاره؟ تلویزیون رو خاموش نکنه؟
5. عدم گفتگو و نداشتن دیالوگ موثر در خانه
که این هم موجب ایجاد احساس تنهایی میشه.
چه کنیم؟
- بیشتر از حال هم بپرسید: مثلا “امروز توی مدرسه چه احساسی داشتی؟ بهت خوش گذشت؟ به جای اینکه بپرسین “نمره ات چند شد؟ سوالای امتحانتو جواب دادی؟ امتحان چطور بود؟ به جای اینها از حال و احوال و احساس و میزان خوشایندی و خوش گذرونی و شادی فرزندتون بپرسید.
وقتی من بدونم توی خونه دو نفر مشتاق صحبت کردن با من هستن یا مشتاقن از ماجراهای مدرسه من بدونن، اولا احساس دوست داشتنی بودن احساس مهم بودن میکنم و بعد اون مدتی که دارم تعریف می کنم و باهم حرف میزنیم از موبایل یا آیپد و تلویزیون دورم.
- از هرفرصتی برای گفتگو باهم استفاده کنید: مثلا بعد از دیدن یه فیلم یا کارتون. ببینیم چی دیدیم چی شنیدیم کدوم بخشش واقعی بود، کدوم بخش تخیل و خیال. کدام بخش شیرین یا تلخ بود و چرا به اینجا رسیدن؟ به این ترتیب بچه یک ساعت پای تلویزیونه و یک ساعت بعدش مشغول گپ زدن و بررسی؛ نه اینکه بعدش باز بزنه یه فیلم دیگه
6.خانواده دیجیتالی
یعنی خانواده ای که همگی مدام سرشون تو تبلت، آیپد، اینستاگرام و … ست. موقع استراحت میرن سراغ فیلم و سریال. خب وقتی ما به عنوان مادر یا پدر اینجوری هستیم و وقتی برای برقراری ارتباط چشمی و کلامی برای فرزندمون نمیذاریم، چرا از مدت زمان زیاد بچه پای این وسایل گله مندیم؟
چه کنیم؟
سبک زندگیتون رو بیشتر به آگاهی دربیارید. توجه کنید چطور وقت های ارزشمند باهم بودن رو صرف فضایی غیرواقعی و کاملا مجازی میکنید!
7. بحران های زندگی و آرام بخش های مصنوعی
بچه هایی که بحرانی در زندگیشون تجربه می کنن مثل طلاق والدین، خانه پریشانِ پرتنش، مهاجرت و مواجهه با فرهنگ و سیستم کاملا متفاوت، فوت یکی از عزیزان و یا بیماری مزمن فرد مهمی از اعضای خانواده، می تونن دچار افسردگی یا احساس غم و اضطراب شدید شده باشن که حالا با سرگرم شدن با این وسایل مدتی خودشون رو آروم یا شاد میکنن. اما وقتی این آرام بخش های مصنوعی به عادت تبدیل بشه چطور؟ وقتی بچه احساس کنه بدون این وسایل نمیتونه خوشحال باشه یا نمیتونه جور دیگه ای خودش رو سرگرم کنه چطور؟ این بچه اصلا در درون انگیزه و انرژیی نداره که بخواد درس بخونه یا یا کاری رو ادامه بده، نمیتونه درست و سالم غذا بخوره، این بچه ممکنه خواب درست و حسابی هم نداشته باشه.
چه کنیم؟
حتما از یک روانشناس متخصص کمک بگیرید. از یک زوج درمانگر و یا از یک روانشناس کودک تا به اصل احساس ناخوشایند درونی خانواده و فرزند شما رسیدگی بشه.
8.خجالتی بودن و کم رویی از دلایل اعتیاد به موبایل در کودکان
این بچه توانایی برقراری ارتباط موثر با دیگران رو نداره، یعنی نمیتونه پیشنهاد بازی بده، نمیتونه راحت وارد بازی بچه های دیگه بشه، اعتماد به نفس ابراز نظر یا ابراز احساس نداره، بنابراین پناه میبره به این وسایل.
یا اینکه این بچه کم رویی ثانویه داره، یعنی اتفاقاً حرف می‌زده، برونگرا هم بوده، ولی به دلیل سرکوب های زیاد و اینکه مدام شنیده “چرا این طوری گفتی؟ چرا بد حرف زدی؟ نباید اینکارو میکردی نباید اون طور جلو میرفتی”… طی زمان یاد گرفته خودش رو حذف کنه، خودشو کمرنگ بکنه و کلا خودشو از همه بکشه کنار. در نهایت خودش رو پشت ویژگی خجالتی بودن قایم میکنه. این بچه ها ممکنه به ظاهر بگن خجالتی هستیم ولی در واقع فردی هستن که طرد و سرکوب شده.
چه کنیم؟
مهارت های ارتباطی فرزندمون رو تقویت کنیم.
اعتماد به نفسش رو بالا ببریم.
با افراد مختلف و در جشن و مراسم های مختلف شرکت کنیم که با معاشرت های زیاد مهارت های ارتباطی و اجتماعی رو هم ببینه هم مجبور شه تمرین کنه.
حواسمون به بکن نکن های طرد کنندمون باشه. به رفتارهایی که فرد رو به سمت “خود نبودن” سوق میده.
بچه ها به خصوص تا هفت سالگی تنبیهات و برچسب هایی که بهشون میزنید رو جدی میگیرن و باور میکنن. پس با گفتن اینکه “خجالتیه” این باور رو بهشون ندید.
سرکوب نکنید. به جاش رفتار درست رو بهشون آموزش بدید و بعد خودتون الگوی عملی اون رفتارها باشید.
در این مورد هم حتما از روانشناس کودک کمک بگیرید.
مرجان حسینی زاده
روانشناس کودک، نوجوان و خانواده
برای گرفتن وقت مشاوره می توانید با شماره 2446 624 901 98+ در واتساپ پیام بدهید.