در این مقاله سعی شده انواع دلبستگی کودک و چگونگی ایجاد دلبستگی و تاثیراتی که در آینده اش می گذارد را بررسی کنیم.
تاثیرگذارترین عامل موثر در رشد شناختی یعنی
همنوایی و ارتباط دوطرفه مادر و کودک یا دلبستگی عاطفی
دلبستگی چیست ؟
دلبستگی یک رابطه دو طرفه بین مادر و کودک است که معمولا در مادر زودتر از کودک و ازماه پنجم بارداری شکل می گیرد.
درحالیکه رابطه نوزاد با مراقب اصلیش (که پدر هم می تواند باشد) از سه تا شش ماهگی به وجود می آید، ولی هنوز دلبستگی شکل نگرفته است.
از شروع شش ماهگی تا پایان یکسالگی تحولات سریع اتفاق می افتد و اگر کودک نماد دلبستگی خود را (مراقب
اصلی و امن خود را) در شش ماه دوم از دست بدهد آسیب بیشتری می بیند.
چرا که در این دوران از رشد کودک اتفاقات مهمی برای او می افتد و کودک هر روز مهارتی جدید می آموزد.
مثلا: مهارت های حرکتی و مهارت شناختی او تقویت می شود .
او کم کم می تواند قیافه افراد مختلف را به خاطر بسپرد و آنها را باهم مقایسه کند.
مثلا:تفاوت پدر و مادر را با دیگران متوجه می شود.
بنابراین، از شش ماهه دوم واکنش هایی خاص به افراد غریبه نشان می دهد.
این رفتارها نشانه واضح دلبستگی شکل گرفته در کودک و شروع دوره اضطراب از غریبه ها و ترس از جدایی
از مراقب اصلی اش است.
البته معمولا این نشانه ها تا سه سالگی کامل می شوند.
پیشنهاد می کنم : مقاله های دوره والد گری موثر را حتما بخوانید.
رابطه دو طرفه بین نوزاد و مراقب اصلی می تواند دلبستگی های متفاوتی را شکل دهد.
نوع دلبستگی شکل گرفته در روان کودک به احساس امنیتی که والد یا مراقب در او ایجاد می کند و
رابطه قابل اعتمادی که با هم دارند برمی گردد.
انواع دلبستگی کودک:
دلبستگی ایمن (Secure Attachment)
این کودکان در حضور والد ، احساس اطمینان خاطر دارند و با آرامش خیال به فعالیت های خود مثل بازی در محیط
مشغول می شوند.
اين كودكان به هنگام جدايي از مادر، پرستار و يا مراقب اصلی كمترين بي تابي را نشان داده و احساس امنيت
مي كنند .
دلبستگي ايمن بهترین سبک دلبستگی است.
كريمي تاكيد كرد: كودكان دلبسته ايمن تبديل به بزرگسالاني مي شوند كه از نظر بهداشت رواني سالم و در روابط
بين فردي گرم، متكي به خود و پاسخگو در ارتباطات هستند و نسبت به محيط پيرامون و ديگران اعتماد دارند.
دلبستگی مقاوم (Resistant Attachment)
این نوع دلبستگی، یک دلبستگی نا ایمن است که کودکان به دلیل ترس جدایی از والد، لذت استفادۀ کافی از
محیط را نمی برند.
به همین دلیل، در محیط نا آشنا، مدام به والدین خود می چسبند .
زمانی كه والد از محيط خارج ميشود كودك بسیار پریشان می شود و حتی با بازگشت والد، بی قراری و ناراحتی او ادامه دارد.
حتی ممکن است نسبت به والدين رفتارهای پرخاشگری نشان دهد.
دلبستگی اجتنابی (Avoidant Attachment)
این نوع دلبستگی که نوع دیگری از دلبستگی ناایمن است، در کودکانی ایجاد می شود که پاسخهای حساس
والدین را نسبت به نیازها یا پریشانی خود تجربه نمی کنند.
کودکانی که دلبستگی اجتنابی دارند ممکن است از نظر جسمی و عاطفی بسیار مستقل شوند.
اگر والدین كودكی با اين سبك دلبستگی او را به دیگران بسپارند و دوباره بازگردند،
کودک از آنها استقبال گرمی نمی‌کند و تمایلی به برقراری ارتباط (حرف زدن، بازی کردن یا خوابیدن کنار او) ندارد.
دلبستگی آشفته (Disorganized Attachment)
کودکانی با سبک دلبستگی آشفته یه نوع سوم دلبستگی نا ایمن است ،رفتارهایی پر از تضاد و آشفتگی بروز
می‌دهند.
به عنوان مثال کودکتان یکبار به شما می چسبد یا لحظه ای از آغوش شما تکان نمی خورد و گاهی ممکن است
به محض در آغوش گرفتنش مقاومت کند و بخواهد که او را زمین بگذارید.
انواع دلبستگی کودک چگونه ایجاد می شود؟
دلبستگي ایمن چگونه ایجاد می شود؟
اگر شما به اندازه کافی به کودک خود توجه داشته باشید،
بلافاصله و به موقع نیازهای او را برطرف کنید،
با حوصله و مهربانی با او ارتباط برقرار کنید،
دلبستگی ایمن را در کودک خود پرورش می‌دهد.
آموزش والدین در زمینه فرزند پروری بسیار اهمیت دارد.
دلبستگی مقاوم چگونه ایجاد می شود؟
اگر مراقبت کننده بدون خداحافظی با کودک او را تنها بگذارد و
در فضای امن گفتمان به او اطمینان خاطر نـدهد که “اگر من رفتم، دوباره برمی گردم. من تو رو تنها نمی گذارم. من عاشق توام و هر لحظه به تو فکر می کنم”
و در درون كودك دائما احساس نا امني مبنی بر رفتن والدين و طرد شدن وجود داشته باشد ،
این نوع سبک دلبستگی ایجاد می شود.
دلبستگی اجتنابی چگونه ایجاد می‌شود؟
والدین یا مراقبت کننده ایی که کودک را اولویت خود قرار نمی‌دهد،
نسبت به نیازهای او بی توجه هستند،
با فرزند خود با محبت و عاطفه رفتار نمی‌کنند،
وقت کمی برای کودک نمی‌گذارند،
یا برعکس
ممکن است مراقبت کننده یا والدین بیش از حد سختگیر و یا کنترل کننده باشد و این حالت‌ها آنقدر کودک را اذیت
کند که دور بودن را ترجیح دهد.
باعث ایجاد سبک دلبستگی اجتبابی می‌شود.
البته حالت دیگری نیز در پدید آمدن این سبک دلبستگی وجود دارد؛
ممکن است مراقبت کننده بیش از حد سختگیر و یا کنترل کننده باشد و این حالت‌ها آنقدر کودک را اذیت کند که
دور بودن را ترجیح دهد.
دلبستگی آشفته چگونه ایجاد می‌شود؟
والدینی که در مواجهه با یک رفتار مشخص کودک هر بار واکنش متفاوتی نشان می‌دهند باعث سردرگمی کودک
می‌شوند.
آنها فرزندشان را به دلیل یک کار مشابه یکبار تنبیه می کنند و بار دیگر در مقابل همان کار یا سکوت می کنند و یا حتی تشویق!
این رفتارهای نامتناسب و متناقض، عامل ایجاد کننده سبک دلبستگی آشفته در کودک هستند.
تاثیرات انواع دلبستگی کودک در آینده او
آينده فرد با دلبستگی ایمن
در دوران بزرگسالی مهربان و صمیمی خواهند شد.
با دیگران ارتباط موثری برقرار می کنند.
کمتر دچار اضطراب می‌شوند.
و به طور کلی با زندگی سازگارتر هستند.
آينده فرد با دلبستگی مقاوم
این افراد دائما احساس نگرانی دارند و غمگین هستند.
همیشه نگران ارتباط صمیمانه با دیگران هستند .
خود را فردی طرد شده یا دوست نداشتنی، می پندارند.
آينده فرد با دلبستگی اجتنابی
افرادی پرخاشگر و خجالتی می‌شوند که نمی‌توانند رابطه صمیمانه ای با دیگران برقرار کنند.
این افراد نمی توانند رابطه طولانی مدت، صمیمی و عمیق با دیگران بسازند زیرا فکر می کنند اگر به فردی
صمیمانه نزدیک شوند حتما ترک و رها می شوند و آسیب می بینند.
خیلی از حرف ها، احساسات و نیازهایشان را در دل نگه می دارند چراکه به دیگران اطمینان ندارند.
آينده فرد با دلبستگی آشفته
این افراد با دیگران در روابط خود با دیگران دچار مشکل می‌شوند .
این سبک ، آسیب زیادی در کودک ایجاد می‌کند.
آنها خود نیز رفتارهای متفاوت زیادی از خود نشان می دهند.
یک روز مهربان و عاشق و آرام و روز دیگر شکاک و پرخاشگر و مضطرب.
سخن آخر اینکه ….
دلبستگی بین مادر و کودک، شالوده اجتماعی شدن کودک را در سال های بعد پی ریزی می کند.
این پیوند در رشد سالم کودک امری جدی بوده، نقش عمیق و گسترده ای در تأمین رفاه و سلامت وی دارد.
مرجان حسینی زاده
روانشناس کودک، نوجوان و خانواده
برای دریافت مشاوره در زمینه دلبستگی کودک و نحوه تعامل سالم می توانید با شماره 2446 624 901 98+ تماس بگیرید.