آسیب های تلویزیون، موبایل، تبلت و روش های کاهش آسیب برای کودکان

آکادمی متخصصان کودک آمریکا تماشای تلویزیون و بازی با تبلت و موبایل را برای کودکان زیردو سال ممنوع کرده است. در حالیکه پژوهش هایی که در سال ۲۰۰۶ انجام شده است نشان می دهد کودکان در۴ سالگی برای اولین بار تلویزیون تماشا می کردند ولی در حال حاضر پژوهش ها نشان می دهند این زمان به ۴ماهگی رسیده است. مطالعه مشکلات کودکان در سال ۲۰۱۹ بیان می کند کودکانی که بیشتر از دو ساعت تلویزیون می بینند نسبت به بقیه کودکان هوش حرکتی و مهارت حرکات پایه‌ای مثل دویدن و پریدن کمتری دارند.

تماشای تلویزیون برای کودک زیر دو سال ممنوع و برای کودک ۵_۲ سال حداکثر یک ساعت است، مگر اینکه یک تماس تصویری تعاملی  ایجاد کنیم که این استثناء به دلیل شرایط به وجود آمده در دو سال اخیر و کوید۱۹ است.

چرا تماشای تلویزیون برای کودک زیر دو سال ممنوع است؟

ناتوانی در انتقال یادگیری

مغز کودک تا ۵ سالگی و به طور شدیدتر تا دو سالگی در حال سیناپس سازی است و ارتباطات مغزی را بر اساس آن ها و تحریکات حسی و محیطی دریافتی شکل می دهد.وقتی کودک تحریکاتی که شامل رسانه های تصویری منفعل است دریافت می کند چون واقعی نیست کودک ارتباطات را براساس آن شکل می دهد و در سنین بعد توانایی انتقال مفاهیم به دنیای واقعی را ندارد.
مثلا کودک کلمه داغ را از تلویزیون می شنود و یاد می گیرد و تکرار می کند بدون اینکه حسی از محیط دریافت کرده باشد پس در عملکرد و فعالیت روزانه کاربرد ندارد و حتی باعث اختلال می شود. نمایشگرها یک دنیای دو بعدی هستند و دنیای واقعی سه بعدی است پس با دیدن تلویزیون و بازی کردن با گوشی هماهنگی چشم و دست و عصب و عضله اتفاق نمی افتد و مهارتی تقویت نمی شود.

ضعف رشد زبان

کودک از طریق تماشای صفحات و انیمیشن ها و رسانه های تصویری منفعل فقط دریافت می کند و پاسخی از کودک دریافت نمی شود. اگر کودک طولانی مدت صفحه های نمایش را تماشا کند سطوحی که به پاسخ دهی و صحبت کردن مربوط می‌شوند دچار ضعف می شوند و سطوح بیانی ضعیف می شوند چون مغز این نواحی را خاموش می کند. (مطالعات نوروساینس نشان می دهد مغز بخش هایی از خودش را که طولانی مدت از آن استفاده نشود خاموش می کند.) کودکی که مدام تماشا و دریافت می کند نواحی مغزی مربوط به خلاقیت و ارتباطاتش غیرفعال می شود.

در این صورت بعد از ۴_۳ بعضی از مهارت های کودک از بین می رود و به راحتی بازسازی و جبران نخواهد شد.

دو نوع تماشای تلویزیون وجود دارد مستقیم و غیرمستقیم یا در زمینه که اتفاقا نه تنها مفید نیست بلکه می تواند به کودک آسیب برساند. از سوی دیگر ما به انواع توجه و تمرکز نیاز داریم مثل توجه پایدار و توجه تقسیم شده که از کودک فقط  توجه و تمرکز پایدار را انتظار داریم نه دیگر تمرکزها چون مغز کودک آمادگی این نوع توجه و تمرکز را دارد. به همین دلیل وقتی موقع نقاشی کشیدن یا بازی کردن کودک تلویزیون روشن است توجه و تمرکز کودک برای نقاشی و بازی از بین می رود و حواس کودک با صدا و موسیقی تلویزیون پرت می شود به همین دلیل توجه پایدار به جای اینکه تقویت شود از بین می رود و مغز ناحیه توجه پایدار را خاموش می کند.

تلویزیون روشن در زمینه معمولا با محتوای بزرگسال است کودک جملات و کلمات را به دلیل غیرقابل پردازش بودن برای او متوجه نمی شود پس در نتیجه مغز نواحی مربوط به پذیرش آن ها را خاموش می کند که این مورد در تعاملات برای سنین بالاتر مشکل ایجاد می کند‌.

در ارتباط با پخش موزیک در زمینه هم بحث توجه پایدار مطرح است چون هر چیزی که توجه و تمرکز کودک را تحت تاثیر قرار بدهد می تواند آسیب زا باشد.اما اگر پخش موزیک در زمان کوتاهی و با همراهی مادر برای تقویت مهارت های حرکتی و تقویت تقلید کودک باشد می تواند مفید واقع شود.

راهکارهای کاهش زمان استفاده و تماشای تلویزیون و موبایل

۱‌. وقتی نمی خواهیم برنامه خاصی تماشا کنیم تلویزیون را بی هدف روشن نگذاریم.

۲. برای استفاده از موبایل سعی کنیم کارهای ضروری را انجام دهیم و موبایل را خاموش کنیم و دور از چشم کودک نگه داریم.

۳. تلویزیون را موقع غذا خوردن حتما خاموش کنیم به دلیل تداخل با سیستم عصبی و گوارشی.

۴. یک ساعت قبل از خواب تلویزیون را خاموش کنیم به دلیل تداخل با ترشح هورمون ملاتونین.

۵. کمک گرفتن از اسباب بازی های باتری دار برای تقویت مهارت شنوایی،بینایی،وستیبولار کودک به دلیل سه بعدی بودن اسباب بازی ها.

۶. مشارکت کودک در آشپزخانه و با وسایل مختلف.

۷. لایف استایل خانواده بررسی شود و در صورت نیاز تغییرات لازم اعمال شود .

چگونگی حفظ تعادل و تعامل برای تماشای تلویزیون و استفاده از موبایل برای کودکان ۵_۲ سال

۱. مادر یا پدر حتما کنار کودک بنشیند و تعامل بین آن ها برقرار شود با گاهی حرف زدن و سوال پرسیدن با کودک موقع تماشای تلویزیون.

۲. تماس فیزیکی وجود داشته باشد با در آغوش قرار گرفتن و نوازش کردن کود‌ک.

۳‌. در مورد بازی با موبایل برای کاهش زمان استفاده از موبایل یا قطع استفاده از موبایل برای کودک می توانیم ازآلارم گوشی کمک بگیریم و بیان کنیم که هر موقع زنگ خورد یعنی موبایل داغ شده و نمی توانیم از آن استفاده کنیم.

۴. والدین برای انتخاب برنامه مناسب برای کودک جستجو کنند.به طور کلی انیمیشن ها برای کودکان در سنین پایین مفید نیستند مخصوصا انیمیشن هایی که صدا ندارند یا شکل بدن و صورت شخصیت ها کامل نیست.برنامه هایی که افراد واقعی اجرا می کنند مثل برنامه رنگین کمان یا عموپورنگ که گاهی از کودک تعامل می گیرند گزینه های مناسب تری هستند.

نکته: منظور از تماشای یک ساعت تلویزیون یک ساعت کامل نیست بلکه مجموعا یک ساعت به صورت یک ربع یک ربع است حتی صدای اخبار دیدن پدر و صدای آن در زمینه هم بخشی از این یک ساعت محسوب می شود.

نکته: بازی هایی مثل Fruit ninja وsubway surf به دلیل تحریک پردازش مغز مناسب ترهستند نسبت به بازی هایی مثل pou که با واقعیت فاصله می دهد و ری اکشن سریع نمی خواهند.

نکته: تماشای ۳_۲ ساعت تلویزیون در طول شبانه روز و بازی با موبایل و تبلت و …برای کودکان بالای ۷ سال هم نمی تواند مفید و مناسب باشد.