رابطه والدین با هم چه طرحواره هایی را در کودکان ایجاد می کند؟

همه ما در دوران کودکی به شیوه‌های مختلف آسیب دیده‌ایم: طرد، انتقاد، حمایت افراطی، بدرفتاری، بی‌توجهی یا محرومیت. در اثر این تجارب اولیه‌، تله‌های زندگی بخشی از وجودمان شده‌اند. بعد از طی دوران کودکی و ترک خانه پدری، با ایجاد موقعیّت‌ها یا انتخاب افراد به بازآفرینی همان شرایط تلخ اولیه دوران کودکی می‌پردازیم. به عبارتی، در حال حاضر دیگران ما را کنترل می‌کنند، با ما بد رفتاری می‌کنند یا به نیازهای ما توجه نمی‌کنند و از این رو تله‌های زندگی دست از سر ما برنمی‌دارند و تداوم می‌یابند. شاید به دلیل همین تداوم تله‌های زندگی است که در دست‌یابی به اهداف زندگی با ناکامی و شکست رو به رو می شویم.

طرحواره‌های زندگی، چگونگی تفکر، احساس، رفتار و نحوه ارتباط با دیگران را تعیین می‌کنند. این تله‌ها به احساس‌های شدیدی مثل عصبانیت، غمگینی و اضطراب دامن می‌زنند. حتی زمانی‌که در زندگی، اوضاع بر وفق مراد است (جایگاه اجتماعی خوب، ازدواج شادکام، روابط خوب با دیگران و موفقیّت شغلی) باز هم ممکن است قادر به لذت بردن از زندگی نباشیم.

برای بررسی نقش پدر و مادر در شکل‌گیری طرحواره فرزندانشان لازم است بدانیم که ۱۸ طرحواره ناسازگار اولیه وجود دارد در یک خانواده پدر و مادر هر کدام به طور مستقل ممکن است چندین طرحواره داشته باشند که بررسی دو شخص با طرحواره‌هایشان در مواجه با مسائل مختلف زندگی به همراه بررسی برداشت کودک و تاثیر آن  در ایجاد طرحواره کودک بدون شک بحث گسترده‌ای خواهد شد به همین دلیل به بخش کوچکی از این مسئله به منظور آگاهی رسانی نسبت به نقش طرحواره‌های والدین در زندگی کودکان اشاره کنیم.

خانواده‌ای را تصور کنید که پدر یا مادر طرحواره رهاشدگی دارد و علائم را به طور واضح نشان می‌دهد. ترس از دست دادن همسر و نگرانی شدید نسبت به رها شدن باعث بروز رفتارهایی مثل مدام چک کردن او و تماس تلفنی متعدد شده است. کودکی که خود را کاملاً وابسته به پدر و مادر می‌داند و زنده ماندنش را با وجود آن‌ها معنا می‌کند، رفتارهای ناشی از نگرانی و ترس را می‌بیند و احساس می‌کند و نگرانی و ترس از دست دادن هر دو در ذهنش شکل می‌گیرد و ناخودآگاه این پیام را دریافت می‌کند که پس آدم‌ها ممکن است یکدیگر را از دست بدهند، پس من باید مثل مادرم از این موضوع بترسم، دنیا جای امنی نیست و آدم ها قابل اعتماد نیستند. این باور عمیقاً در ذهنش ماندگار می‌شود که افراد مهم زندگی‌ام را دیر یا زود از دست می‌دهم و تا همیشه از نظر عاطفی تنها خواهم ماند.

خیلی از اوقات وقتی کودکی در طرحواره رهاشدگی والدین قرار می‌گیرد و می‌بیند که پدر و مادر یکدیگر را با اقدام برای جدایی تهدید می‌کنند با وجود اینکه این اتفاق برای پدر و مادر فعال شدن طرحواره است و فردا خاموش می‌شود و آن‌ها به زندگی برمی‌گردند اما برای کودک ترس و نگرانی زیادی به همراه دارد و کودک هر روز فشار روانی حاصل از این اتفاق را تجربه می‌کند.

کودکان شخصی‌سازی می‌کنند:

وقتی به یک کودک تجاوز جنسی می‌شود او این مسئله را شخصی سازی می‌کند و خود را مقصر می‌داند و با خود فکر می‌کند که دیگر خوب نیست. در سنگ صبور کردن کودک هم همین اتفاق میفتد والدین فکر می‌کنند دوست به دنیا آورده‌اند و شریک غم و تنهایی. در حالی‌که برداشت کودک در مواقع درد دل کردن این است که او عامل مشکل است و اگر نبود مسیر زندگی برای والدین به شکل دیگری رقم می‌خورد. با این برداشت به هزار نتیجه می‌رسد.

افرادی که طرحواره رهاشدگی دارند همیشه جذب کسانی می شوند که در دسترس نیستند یا افراد خودشیفته یا کسانی که طرحواره استحقاق دارند.

خانواده‌ای را تصور کنید که متشکل شده است از فردی که طرحواره رهاشدگی دارد و کسی که طرحواره بی‌اعتمادی دارد. در این خانواده یک نفر تلاش می‌کند برای حفظ زندگی و نگه داشتن آدم مهم زندگی اش و کسی که در مقابل او قرار دارد نسبت به او بی اعتماد است و گمان می‌کند از اعتمادش سوءاستفاده خواهد شد. برداشت کودک با دیدن رفتارهای این نوع از والدین این است که پس من همیشه باید به دنبال اثبات خودم باشم یا آد‌م‌ها ممکن است به ما خیانت کنند و بروند.

خانواده‌ای را در نظر بگیرید که والدین از صمیمیت با دیگران اجتناب می‌کنند. کودک این پیام را دریافت می‌کند که حتما زندگی همین است ،حتما من دوست داشتنی نیستم، حتما من ارزشمند و در اولویت نیستم.

پدر و مادری را تصور کنید که یک نفر طرحواره محرومیت هیجانی دارد و یک نفر طرحواره رها شدگی. پیام‌هایی که کودک دریافت می‌کند: همه مرا رها می‌کنند، من دوست داشتنی نیستم، (معمولا نیازهایش را نمی‌گوید و قهر می‌کند)

تمام برداشت‌ها و باورها علی‌رغم آسیبی که به ما می‌زنند، در پناه آن‌ها احساس امنیت می‌کنیم چون به ما قدرت پیش بینی پذیری و اطمینان آفرینی می‌دهند علاوه بر این ما تمایل داریم رنج‌های دوران کودکی و نتایجی را که به دست آورده‌ایم کماکان زنده نگه داریم و حفظ کنیم بنابراین ممکن است یا طرحواره مادر را بگیریم یا طرحواره پدر.