مدیریت رفتار سازنده با نوجوان

نوجوانی دوره ای با انبوهی از رویدادهای زیستی مثل تغییرات جسمانی و هورمونی و تغییرات در شبکه هیجانی/اجتماعی مغز که ظرف مدت چند سال کودک را به بزرگسالی رشد یافته تبدیل می کند. اغلب نوجوانان این دوره را با کمی آشفتگی پشت سر می گذارند چون می توان گفت همه چیز در این دوره به هورمون ها سپرده می شود و از طرف دیگر گاهی این آشفتگی ها باعث اختلاف شدید و ایجاد بسیاری از چالش ها با خانواده و والدین می شود.
معمولا والدین بیان می کنند که فرزندشان مدام لجبازی و بی احترامی می کند و مثل گذشته فرمانبردار نیست که این موضوع به دلیل استقلال در حال شکل گیری نوجوان است که به نظر می رسد اقتدار خانواده را زیر سوال می برد.نوجوان در مقابل رفتارهای خانواده معترض است و بیان می کند که والدینش او و رفتارهایش نمی پذیرند و قبول ندارند. نوجوان و والدین نسبت به هم خشمگین می شوند و اصل ماجرا که برقراری پیوندی سازنده و در آرامش است را فراموش می کنند.

والدین عاملیت بیشتری برای شکل گیری تعامل مثبت با نوجوان دارند تا بتوانند احساس رخوت و استیصال را از خودشان دور کنند و امیدوارانه تلاش کنند و یادشان باشد که نوجوانی که کنارشان است حاصل همان خانواده و تربیت و قوانینش است و نه خانواده ای دیگر.

نسبت به نوجوان شفقت و مهربانی داشته باشیم تا بتوانیم او را درک کنیم. متاسفانه در فرهنگ ما شفقت نسبت به خودمان هم وجود ندارد و پیوسته در حال سرزنشگری و انتقادگری خودمان هستیم و گفتگوی خصمانه ای که همیشه وجود دارد.
شفقت با خود مبحث گسترده ای است ولی در یک نگاه کلی  فکر کنیم و موقعیتی را در نظر بگیریم که دوست ما ناراحت و پریشان است در این موقعیت ما برای او چه کاری انجام می دهیم؟چگونه صحبت می کنیم؟ آیا با خودمان هم همین طور گفتگو می کنیم؟ اغلب اوقات جواب این سوال خیر است چون ما نسبت به خودمان شفقت نداریم و همینطور نسبت به نوجوان.
وقتی به دلایل گوناگون از جمله مسائل کاری و ارتباطی به هم ریختگی ذهنی را تجربه می کنیم ممکن است تمام توجه و تمرکز و شکایات ما به سوی نوجوان باشد، در صورتی که باید مسائل را منصفانه از هم جدا کنیم و ببینیم که اتفاقا نوجوان در مسیر و متناسب با شرایط سنی خود رفتار می کند.

لازم است مهربانی و شفقت با خودمان و نوجوان را تمرین کنیم نقش و سهم هر کس را ببینیم و اگر اشتباهی اتفاق افتاده است اصلاح شود.

نوجوانان به دلیل تغییرات در شبکه هیجانی/اجتماعی مغز نسبت به رویدادهای استرس زا واکنش بیشتری نشان می دهند و تغییرات سطح هورمون ها با دمدمی بودن نوجوان رابطه دارد به همین دلیل معمولا خانواده از پرخاشگری نوجوان شکایت می کنند. در حالیکه پریشانی ها و سردرگمی و عدم صبوری را باید به عنوان علائم بلوغ بشناسیم و درک کنیم تا تغییر بعضی از رفتارهایمان اتفاق بیفتد.

راهکارهایی برای ایجاد تعامل مثبت با نوجوان

۱.ابرازعلاقه: همانطور که هر روز برای فرزندمان غذا فراهم می کنیم لازم است که ابرازاحساس و علاقه کنیم و از جملات و کلمات محبت آمیز استفاده کنیم. عزیزم، از داشتن تو خوشحالم، دوست دارم و …

اگر والدین قبل از نوجوانی به این شکل ابراز عاطفه نمی کردند ممکن است نوجوان در ابتدا این گونه رفتارها را پس بزند و باور نکند ولی مشکلی ایجاد نمی شود پس بهتر است از صمیم قلب احساساتمان را ابراز کنیم و ادامه بدهیم.

نکته: همیشه وقتی والدین با رفتار مثبت شروع می کنند ممکن است بازخورد خوبی از طرف نوجوان دریافت نکنندچون نوجوان می خواهد والدینش را بیازماید که آیا محبت و ابراز علاقه هایشان واقعی است یا خیر؟! و یا ببیند که آن ها چقدر در عشق علاقه دادن به نوجوان ثبات دارند؟ نوجوان می خواهد به امنیت خاطر برسد،چون معمولا رفتار والدین بالا و پایین می شود وقتی حالشان خوب است با فرزندشان خوب رفتار می کنند و وقتی حالشان بد است بد رفتار می کنند اما فرزند ثبات و امنیت روانی می خواهد.

برای ابرازعلاقه به نوجوان کافی است کمی خلاقیت به خرج بدهیم تا او احساس کند به فکر او هستیم. مثلا پیام یا ویس بفرستیم و یادداشتی در بین صفحات کتابش بگذاریم .برای هدیه دادن حتما علاقه و سلیقه نوجوان را در نظر بگیریم تا هدیه ما برایش جالب و جذاب باشد.

۲. در آغوش گرفتن و بوسیدن نوجوان تعامل والد فرزند را افزایش می دهد و این تجربه خوشایند باعث افزایش احساس آرامش و احساس ارزشمندی و کاهش استرس می شود.این مورد متاسفانه در مورد نوجوانان پسر رعایت نمی شود پس تمرین کنیم تا بتوانیم نیازشان را از صمیم قلب برطرف کنیم.

نکته: اگر نیازهای فیزیکی کودک برطرف نشود مشکل فیزیکی ایجاد می شود و اگر نیازهای روانشناختی برطرف نشود مشکل روانشناختی ایجاد می شود.

۳.اهمیت دادن به سبک موسیقی مورد علاقه نوجوان و شنیدن موسیقی مورد علاقه آن ها به همراه یکدیگریکی از نکاتی است که باعث افزایش تعامل والد و نوجوان می شود.

۴.محترمانه صحبت کردن با نوجوان شبیه وقتی که در جمع می خواهید با او صحبت کنید.

احترام، توجه، درک و احساس خاص و متمایز بودن دادن به نوجوان حائز اهمیت است.

کارهایی که برای افزایش تعامل مثبت با نوجوان نباید انجام بدهیم.

۱.غر زدن: غر زدن یا مطالبه ای که غیرسازنده مطرح می شود. یکسری کلمات اعتراضی بدون فایده و هدف خاص تکرار می شود و مثل صدای قطره آب که بعد از چند دقیقه اصلا شنیده نمی شود کاربردی ندارد و اقتدار و قاطعیت والدین را زیر سوال می‌برد.

مطرح کردن درخواست از سمت والدین باید قاطعانه باشد یعنی کوتاه و واضح و با جدیّت.

۲.مقایسه کردن: پیامی که نوجوان دریافت می کند احساس بی ارزشی است و اثر کاملا فرسایشی خواهد داشت.

۳.تهدید کردن: پیامی که نوجوان دریافت می کند می خواهند به من آسیب بزنند و باعث یآس و دلسردی می شود.

۴‌.مقصر دانستن: پیامی که نوجوان دریافت می‌کند تخریب و تحقیر است و واکنش طبیعی او که دفاع و مقاومت و توجیه و نپذیرفتن است را به دنبال دارد.