اختلال یکپارچگی حسی چیست؟

همه ما برای زندگی در این دنیا احتیاج داریم که محرک های دیداری یا شنیداری و… اطرافمان را در مغز به درستی پردازش کنیم تا پاسخ و واکنش مناسبی نسبت به دریافت اطلاعات محرک داشته باشیم. علاوه بر سیستم حسی پنجگانه که شامل 1. لامسه، ۲. بینایی، ۳. شنوایی، ۴. بویایی، ۵. چشایی  است، دو حس مهم دیگر به نام ۶. عمقی و ۷. وستیبولار داریم که باعث می شوند ما محرک طبیعی یا غیرطبیعی داشته باشیم.

این اختلال نوعی اختلال در سیستم عصبی و عملکرد آن است و مشکلی در ساختار مغز وجود ندارد. به این صورت که سیستم عصبی کودکی که درگیر این اختلال است نمی تواند محرک های دریافتی از محیط را به درستی پردازش کند و پاسخ مناسب بدهد. بنابراین او دنیا را متفاوت از چیزی که بقیه درک می کنند تفسیر می کند، بوها، مزه ها و لمس و… را متفاوت پردازش می‌کند. ناتوانی در پردازش صحیح تعامل او با محیط را بر هم می زند.

چه زمانی بحث اختلال یکپارچگی حسی مطرح است؟

وقتی نشانه ها باعث اختلال درعملکرد کودک می شوند. اختلال در تعامل با خانواده و دوستان، اختلال در انجام کارهای شخصی و مراقبت، مثل مقاومت برای به حمام رفتن، مشکل در لباس پوشیدن، مشکل در غذاخوردن، بازی با دوستان

علت اختلال یکپارچگی حسی چیست؟

به طور کلی علت این اختلال ناشناخته است.
ولی در مجموع فاکتورهای مهم و تاثیرگذاری وجود دارند:
ژنتیک: داشتن علائم و نشانه های مشابه در اقوام درجه یک در گذشته و دوران کودکی آن‌ها.

استرس های دوران بارداری:

زندگی و محیط کودک بعد از تولد: یعنی بچه بعد از تولد چقدر فضا و امکانات برای تجربه های جدید و بازی های مختلف و همبازی داشتن دارد. در گذشته و قبل از کرونا فقر محیطی با زندگی آپارتمانی و والدین شاغل و افسرده تعریف می شد. اما کرونا این مورد را گسترش داد و تشدید کرد. مسئله دیگری که کرونا ایجاد کرد دیجیتال بیبی است کودکان زیر دوسالی که از تبلت و موبایل استفاده می کنند در حالی که استفاده از این وسایل برای این سنین ممنوع است.

تشخیص این اختلال به عهده چی کسی است و چه زمانی برای تشخیص اختلال لازم است؟ آیا احتمال تغییر یا اشتباه در تشخیص اختلال وجود دارد؟

تشخیص این نوع اختلالات با روانپزشک و کاردرمانگر می باشد و به طور کلی فرایند تشخیصی اختلالات  فرایندی زمان‌بر است که در نیم ساعت یا یک هفته اتفاق نمی افتد و اختلال قابل بیان نیست. درابتدا اطلاعات و علائم سنجیده می شوند و بعد از وارد شدن به حیطه درمان شدت و ضعف نشانه ها ارزیابی می شوند. حتی ممکن است تشخیص یک تا دو سال به طول بی انجامد.

در ارتباط با احتمال تغییر تشخیص توسط متخصص بستگی به این دارد که کدام یک از اختلالات مطرح است چون برخی از اختلالات با هم همپوشانی دارند. مثل اختلال اوتیسم، بیش فعالی و یکپارچگی حسی. اشتباه در تشخیص غیرممکن نیست ولی اگر بحث اشتباه مطرح نباشد ممکن است در ابتدا علائم و نشانه ها اختلالی را توجیه کنند ولی بعد از گذشت مدتی از روند درمان، علائم متخصص را به سمت تشخیص اختلال دیگری سوق دهند.

رایج ترین علائم در اختلال یکپارچگی حسی

علائم در هر حس  به دو دسته تقسیم می شوند:

۱. آستانه حسی بالاتر از حد نرمال (نیاز به محرک حسی و تحریک بیشتر(
۲. آستانه حسی پایین تر از حد نرمال (نیاز به محرک حسی و تحریک کمتر)

حس عمقی
نشانه های کودکان با اختلال کارکردی حس عمقی با آستانه حسی پایین تر

۱. عدم تحمل محرک های عادی محیطی مثل عدم تحمل نور
۲. اجتناب از فعالیت های حرکتی و جنب و جوش کم
۳. محتاط
۴. آستانه درد پایین
۵. پریشانی برای قرار گرفتن درفضای کوچک مثل صندلی ماشین، صندلی غذاخوری
۶.اجتناب از مشارکت در بازی های گروهی با دوستان
۷.مشکل در غذاخوردن (برای خوردن غذاهایی با بافت سفت دچار مشکل می شوند)
۸.نشانه های اضطراب بسیارزیاد

نشانه های اختلال حس عمقی با آستانه حسی بالاتر از حد نرمال

۱. جنب و جوش زیاد
۲. علاقمند به پرتاب کردن وسایل یا خراب کردن آنها.
۳. عدم تحمل برای یک جا نشستن (سیستم عصبی می گوید :به جای نشستن راه برو بدو بپر)
۴. مقاومت برای خوابیدن
۵. مقاومت برای دستشویی رفتن
۶. احتمال دندان قروچه
۷. بی قراری موقع گرسنگی
۸. کنترل هیجان مثبت و منفی ندارد
۹. نمود رفتاری پرخاشگری ،گریه بی دلیل،مقاومت

نکته: برخی از خانواده ها بعد از آگاهی از اختلال کودک یا نوجوانشان با این توجیه که او مشکل دارد چارچوب های رفتاری را بی اهمیت می شمارند و به فرزندشان باج می دهند، یادمان باشد که رفتار اشتباه اشتباه است و پیگیری نکردن و ساده انگاری باعث می شود حتی پس از پایان درمان، مشکلات رفتاری زیادی همراه کودک بماند.

حس تعادلی (وستیبولار)
علائم آستانه حسی پایین تر:

۱. ترس از پریدن
۲. ترس از بالا و پایین رفتن از پله یا هر نوع بلندی
۳. محتاط
۴. بد ماشین
۵. دچار اختلال در مهارت های حرکتی
۶. نمود رفتاری: اضطراب

علائم آستانه حسی بالاتر:

۱. علاقمند به ارتفاع و پرش های خطرناک
۲. علاقمند به نگاه کردن به وسایل چرخدار یا چرخشی مثل ماشین لباسشویی
۳. محتاط نیستند.
۴. مقاومت زیاد برای خوابیدن (برای خوابیدن وابسته به بغل شدن یا حتی خوابیدن صرفاً در اتومبیل در حال حرکت)

حس لامسه
(علائم آستانه حس لامسه پایین تر از حد نرمال)

۱. منجر به تدافع لمسی می شود. (لمس های عادی مثل نوازش کوتاه کردن مو و ناخن) را تحمل نمی کنند.
۲. مقاوم برای حمام رفتن و شستشو.
۳. حساس نسبت به بافت لباس (موقع تغییر فصل از لباس خنک به گرم مقاومت می کنند و برعکس)
۴. بدغذا (طیف غذا محدود، غذاهای ساده، میوه دوست ندارند)
۵. امتناع از حضوردر جمع حتی جمع همسالان

علائم آستانه حسی بالاترازحد نرمال

۱. تمایل زیاد به لمس اشیا
۲. علاقمند به فضاهای کوچک تر به دلیل تماس فیزیکی بیشتر
۳. تعامل با دوستان از طریق لمس و بوسیدن
۴. برای خوابیدن وابسته به لمس و آغوش مادر
۵. خیلی متوجه زخم و درد نمی شوند.

رفتار و واکنش مناسب والدین چیست؟

نکته: تغذیه حسی این بچه ها باید در محیط اتفاق بی افتد به مرور با رفتارهای جایگزین و اصلاح شده.

سیستم عصبی کودکانی که تدافع لمسی هستند به آنها می گوید میدانم که نمی توانی از دیگران تغذیه حسی شوی پس از راه هایی که آسان تر است ظرف تغذیه حسی را پر کن. پس در موارد شدید دچار ناخن جویدن پوست کندن لب خودلمسی و خودارضایی می شود.

بهتر است والدین در مواجه با این رفتارها واکنش نشان ندهند و چشم پوشی کنند اما این به تنهایی کافی نیست و اقدام درمانی محسوب نمی شود فقط از تشدید اختلال جلوگیری می شود.

دلیل این رفتارها نباید با اضطراب توجیه شود و حتما به مداخلات حسی احتیاج دارند.

حس شنیداری
(علائم آستانه حسی پایین)

۱. حواسپرتی با شنیدن کوچک ترین صدا
۲. خواب سبک
۳. بی قراری در فضاهای شلوغ و پرسروصدا
۴. ترسو و محتاط
۵. دوری از تعملات

(علائم آستانه حسی بالا)

۱. بی توجه نسبت به شنیدن اسم خودشان
۲. در محیط شلوغ دچار حواسپرتی می شوند‌
۳. تمایل به تماشای تلویزیون با صدای بلند
۴. در پردازش شنیداری دچار مشکل هستند .حروف با صدای مشابه را کاملا مثل هم می شنوند.مثل حرف د_ت
۵. تکلم با مشکل، وضوح گفتار کم، با مکث و کندی جواب می دهند.
۶. در حفظ شعر مشکل دارند.
۸. به سوالات جواب بی ربط می دهند.
۹. دستورات چندمرحله ای را به راحتی انجام نمی دهند.

این اختلال زنگ خطر برای اختلال یادگیری است.

حس بینایی (علائم آستانه پایین)

۱. حساس به نور
۲. با محرک بینایی حواسپرت می شوند.
۳. ارتباط چشمی برقرار نمی کنند.
۴. از نقص توجه و تمرکز رنج می برند.

(علائم آستانه حسی بالا)

۱. موقع روخوانی یا رونویسی خطر را گم می کنند.
۲. در پیدا کردن شباهت و تفاوت در تصاویر و رنگ ها مشکل دارند.
۳. مهارت ترسیمی ضعیف.

نکته: نشانه ای برای اختلال یادگیری به دلیل ضعف در حافظه دیداری.

حس بویایی و چشایی:
(علائم آستانه پایین)

۱. تمایل به غذاهای بی مزه و بی ادویه نرم و پوره مانند.
۲. بیزاری ازمسواک زدن.
۳. حساسیت شدید نسبت به بوها

(علائم آستانه بالا)

۱. تمایل به لیسیدن ،جویدن و مکیدن یقه لباس و آستین
۲. تمایل به بوییدن اشیا ودیگران.
۳. وابستگی به بوها (خوابیدن با پتوی همیشگی)

زمان تشخیص اختلال یکپارچگی حسی،پیشگیری و درمان

زمان طلایی تشخیص و درمان این اختلال زیر ۳ سال است چون سیستم عصبی کودکان انعطاف پذیراست و زودتر از ۱.۵سال تشخیص نمی گذارند.

علل این اختلال ناشناخته است ولی فراهم کردن محیطی غنی از محرک فعال برای جست و جوی کودک  تعدیل کننده می باشد.

در اختلال طیفی ازعلائم وجود دارند و کسی نمی تواند علائم را صفر کند درمان به معنای به حداقل رساندن میزان و شدت و نوسانات علائم و تاثیر نزدیک به صفر در عملکرد نرمال کودک است.

رایج ترین اختلال که به صورت چند اختلالی وجود دارد.

آستانه عمقی بالا+ تعادلی بالا+ تدافع لمسی است.

اگر نیاز به مشاوره داشتید به شماره  2446 624 901 98+ در واتساپ پیام بدهید.