آیا فرزند شما دارای اختلال بیش فعالی با نقص توجه است که به ADHD نیز معروف است؟ تشخیص این امر تقریبا کار دشواری است زیرا کودکان نوپا به طور کلی در توجه کردن مشکل دارند و ممکن است رفتارهای بیش فعال و تکانشی از خود نشان دهند. این ویژگی ها می تواند بر روابط کودک با خانواده، دوستان و مدرسه تأثیر بگذارد. علائم بیش فعالی در کودکان نوپا معمولا تشخیص داده نمی شوند، اما بسیاری از رفتارهای آنها می تواند این نگرانی را برای والدین به وجود می آورد که آیا فرزندشان بیش فعالی دارد یا در معرض خطر ابتلا به آن است یا خیر.

اما ADHD بیش از یک رفتار معمولی برای کودکان نوپا است. این بیماری می تواند نوجوانان و حتی بزرگسالان را تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل مهم است که علائم بیش فعالی را در دوران کودکی تشخیص دهیم.

کودکان نوپا می توانند ADHD داشته باشند، اما در حال حاضر هیچ دستورالعملی به طور خاص برای این گروه سنی وجود ندارد.

علائم بیش فعالی در کودکان زیر دو سال چیست؟

مشاهده علائم بیش فعالی (ADHD) در کودکان زیر 2 یا 4 سال دشوار است. محدوده توجه کم، تکانشگری، عصبانیت و فعالیت زیاد در مراحل خاصی از رشد رایج است. بسیاری از کودکان ممکن است این علائم را تجربه کنند ولی همه آنها بیش فعالی ندارند.

کودکانی که بسیار فعال هستند و انرژی زیادی دارند – اما بیش فعالی ندارند – معمولاً می توانند در مواقع ضروری مانند داستان گفتن یا کتابهای تصویری بنشینند و توجه کنند یا اینکه بازی های فکری انجام دهند.

کودکان مبتلا به بیش فعالی معمولا قادر به انجام این کارها نیستند. آنها ممکن است رفتارهای افراطی از خود نشان دهند که فعالیتها و روابط آنها را با دیگران مختل می کند. برای تشخیص ADHD، کودک باید این رفتارها را حداقل به مدت 6 ماه در بیش از یک مکان مانند خانه و مهد کودک نشان دهد.

ممکن است کودک نوپا مبتلا به بیش فعالی:

• بیقرار باشد.
• خیلی بدود، بالا برود و روی همه چیز بپرد.
• مدام “در حال حرکت” باشد.
• بدون وقفه صحبت کند.
• قادر به تمرکز کردن یا گوش دادن طولانی مدت نیست.
• هنگام نشستن، چرت زدن یا غذا خوردن مشکل دارد.
  با این حال، برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است به خوبی روی چیزهایی که به آنها علاقه دارد، مانند اسباب بازی های خاص تمرکز کنند.

اگر والدین فکر می کنند کودک نوپا رفتار بیش از حد و شدیدی از خود نشان می دهد و این رفتار بر زندگی خانوادگی آنها تأثیر می گذارد و مکرراً اتفاق می افتد، باید برای ارزیابی با پزشک فرزند خود صحبت کنند; زیرا آمادگی روانی والدین در این زمینه می تواند بسیار کمک کننده باشد.

اینکه چطور هیجانات بچه ها را تنظیم کنید و یا برخورد صحیح زمان عصبانیت، استرس و اضطراب بچه ها چیست، در دوره ی کودک من، مورد بررسی قرار گرفته است.

چه کنیم؟

تشخیص در کودکان نوپا

دستورالعمل خاصی برای تشخیص بیش فعالی در کودکان 3 سال یا کمتر وجود ندارد; اما شواهدی وجود دارد که پزشکان بیش فعالی را در کودکان نوپا تشخیص می دهند.

عواملی که ممکن است در این سن کودک به بیش فعالی مشکوک باشد عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی.
• اگر مادر در دوران بارداری از مواد مخدر یا الکل یا سیگار استفاده کرده است.
• اگر مادر در زمان بارداری در معرض سموم محیطی قرار گرفته باشد.
• زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد.
• تاخیر در رشد حرکتی، گفتار و زبان.
• مشکلات رفتاری.
• سابقه خانوادگی ADHD.

درمان زود هنگام برای کودکان نوپا

رفتار درمانی می تواند روشهای جدیدی را برای بهتر شدن مشکلات و ارتباط کودک با دیگران، آموزش دهد.
آموزش برای والدین و رفتار درمانی برای کودکان خردسال توصیه می شود به این دلیل که:

• روشهای مدیریت رفتار فرزند را به والدین آموزش می دهد.
• تقریبا در کودکان خردسال نیز به عنوان دارو عمل می کند.
• از عوارض جانبی ناشی از دارو جلوگیری می کند.
• درمانگر میتواند به کودک در یادگیری کمک کند.

تشخیص کودکان خردسال چطور؟

ممکن است تشخیص در کودکان کوچکتر، سخت تر باشد.

گاهی اوقات، مشکلاتی از قبیل تاخیر در گفتار، ممکن است منجر به تشخیص اشتباه بیش فعالی شود.

بعضی شرایط پزشکی می توانند علائم مشابهی را ایجاد کنند، از جمله:

• یک آسیب مغزی
• مشکلات یادگیری یا زبان
• اختلالات خلقی، از جمله افسردگی و اضطراب
• سایر اختلالات روانی یا رشد عصبی
• اختلالات تشنجی
• مشکلات خواب
• مشکلات تیروئید
• مشکلات بینایی یا شنوایی

کودکان پیش دبستانی یا نوزادانی که علائم بیش فعالی را نشان می دهند باید برای ارزیابی به متخصص مربوطه ممکن ( متخصص اطفال، روانشناس یا روانپزشک ) مراجعه کنند.

چگونه بیش فعالی در کودکان 4 تا 5 ساله تشخیص داده می شود:

دستورالعمل هایی برای درمان بیش فعالی در کودکان 4 سال به بالا وجود دارد، اما در حال حاضر هیچ درمانی برای کودکان نوپا وجود ندارد.

پزشک ممکن است موارد زیر را در کودکان 4 تا 5 ساله توصیه کند:

رفتار درمانی:

نقش والدین یا معلمین می توانند در این زمینه کمک کننده باشد.

داروها:

اگر علائم متوسط یا شدید باشند و با رفتار درمانی بهبود نیافت، پزشک ممکن است متیل فنیدات هیدروکلراید (ریتالین) و سایر داروهای محرک را توصیه کند.

پزشک میزان مصرف را زیر نظر دارد و در صورت لزوم آن را تغییر می دهد تا مطمئن شود که برای کودک حداکثر فایده و کمترین عوارض جانبی را دارد.

توجه کنید که استفاده از این دارو در کودکان زیر 6 سال به دلیل فقدان شواهدی مبنی بر بی خطر یا موثر بودن آن تأیید نشده است. داروهای محرک می توانند عوارض جانبی از جمله کند شدن رشد کودک را داشته باشند.

چگونه پزشکان بیش فعالی را در کودکان بزرگتر تشخیص می دهند؟

به منظور تشخیص ADHD در کودک بزرگتر، پزشک ممکن است موارد زیر را انجام دهد:

• انجام معاینه پزشکی.
• سابقه پزشکی و خانوادگی کودک را بررسی می کنند.
• سوابق مدرسه را در نظر می گیرند.
• از خانواده، معلمان، پرستاران کودک و مربیان می خواهند که یک پرسشنامه را تکمیل کنند.
• علائم و رفتار را با معیارها و مقیاس های رتبه بندی ADHD مقایسه می کنند.

برای تشخیص بیش فعالی در کودکان بزرگتر و بزرگسالان، پزشک همچنین ویژگی هایی مانند موارد زیر را مشاهده کرده و می پرسد:

• عدم توجه به جزئیات هنگام انجام وظایف.
• مشکل در تمرکز بر وظایف.
• عدم توجه هنگام صحبت کردن با او.
• پیروی از دستورالعمل ها.
• مشکل در سازماندهی کارها.
• اغلب وسایلشان را گم و انجام دادن کارها را فراموش می کنند.
• بی حوصلگی و ناتوانی در نشستن.
• دویدن یا بالا رفتن از مکان های نامناسب.
• صحبت بیش از حد.
• ناتوانی در انجام یک کار بی سر و صدا.
• مشکل در انتظار نوبت.

مرجان حسینی زاده
روانشناس کودک، نوجوان و خانواده

 اگر یکی از علائم بیش فعالی در کودکان زیر دو سال را در فرزند خود مشاهده می کنید، می توانید برای گرفتن وقت مشاوره به شماره 2446 624 901 98+ در واتساپ پیام بدهید.