هیچ کس دوست ندارد در مورد چیزی احساس گناه کند; اما احساس گناه در دوران کودکی بخشی از رشد کودکان است. کودکان احساس گناه را در شرایطی که از قوانین مهم یا تعهدات اجتماعی تخطی می کنند (مثلا زمانی که دروغگو میگویند یا به کسی کمک نمیکنند)، یاد می گیرند.

احساس گناه و شرم چیست؟

احساس گناه، احساس پشیمانی از اشتباهاتی است که اتفاق افتاده است. وقتی کودکی لیوان مورد علاقه مادرش را می شکند، احساس بدی دارد; زیرا فکر می کند که این کار مادرش را ناراحت می کند.

شرمندگی، احساس خجالت از انجام اشتباهی است که بر شخصیت شما تأثیر می گذارد. کودکی که لیوان مورد علاقه مادرش را می شکند، به خاطر دست و پا چلفتی بودن از خودش خجالت می کشد.

بنابراین، احساس گناه ناشی از کاری است که انجام داده اید و شرم به احساس شما در مورد شخصیت خود اشاره دارد.

• احساس گناه: احساس پشیمانی و عصبانیت بابت رفتار اشتباه خود است.
• احساس شرم: احساس بی ارزشی و بد بودن شخصیتی و در نهایت غمگین شدن است.

افسانه های احساس گناه و شرم بخشی طبیعی از زندگی است زیرا جامعه از ما انتظار دارد که مسئولیت اعمال خود را بپذیریم.

این راه جامعه برای بهبود رفتارهای فردی از طریق کاهش و جلوگیری از تکرار اشتباهات است، زیرا بخشی از انگیزه انسانی اجتناب از هر چیز ناخوشایند است. احساس گناه و شرم دو پیام ناخوشایند است که ما سعی می کنیم از آنها اجتناب کنیم.

دلیل احساس گناه در کودکان

کودکان با درک درست و نادرست از عواقب اعمال خود و دیگران بزرگ می شوند. وقتی رفتارهای مناسبی از خود نشان می دهند، مورد تحسین و تشویق قرار می گیرند. در حالی که اگر رفتارهای نامناسب انجام دهند معمولاً توبیخ و سرزنش می شوند. روبه رو شدن با این پیامدها باعث می شود کودکان یاد بگیرند در چه مواقعی دچار دردسر می شوند و چه وقت مورد پذیرش قرار می گیرند.

اغلب، وقتی در کودکی اشتباه می کنیم، به گونه ای سرزنش می شویم، که باعث شرمساری ما می شود. این روش به خاطر این است که از تکرار اشتباهات خودداری کنیم. ولی زیادی آن باعث احساس گناه و شرم مداوم شده و مشکلات شخصیتی ایجاد می کند.

البته گاهی احساس گناه نقش مهمی در کمک به کودکان در ایجاد رفتارهای اجتماعی دارد.

دوره سه تا هفت سالگی زمان مهمی است كه رشد شناختی كودك به او اجازه می دهد بفهمد كه ممکن است طرف مقابل از رفتار او دلخور شده باشد. کودکان قبل از این دوره، آنها قادر به درک کامل احساسات دیگران نیستند.

در این دوره، کودکان توانایی کنترل انگیزه ها و احساسات خود را پیدا می کنند، که به آنها کمک می کند احساسات خود را منعکس کرده و تغییر دهند. در عین حال، آنها در هماهنگی احساسات خود با افکارشان بهتر می شوند. این دوره فرصت های یادگیری زیادی ایجاد می کند، که برای ارتقای مهارت های دیگر مانند همدلی و مهربانی ضروری است.

کودکان یاد می گیرند که مثلا آسیب رساندن به دیگران یا بردن اسباب بازی آنها اشتباه است. با افزایش رشد شناختی آنها متوجه می شوند که باید عذرخواهی کنند و اسباب بازی را پس دهند.

گناه و شرم سالم و ناسالم

برخی از کودکان فقط حساس ترند و ممکن است مستعد احساس گناه و شرم باشند. آنها می توانند در معرض ملایم ترین رفتارها و تربیت قرار گیرند، اما هنوز احساس گناه و شرم کنند. این بستگی به نحوه درک آنها از کنترل، مسئولیت و ویژگی های شخصی و شخصیتی شان دارد.

والدین و معلمان باید کودکان را راهنمایی کنند که چگونه می توانند با شناخت اشتباهات خود، راه حلی پیدا کنند که اشتباهشان را جبران کنند و به خاطر بسپارند که دیگر تکرارش نکنند.

این احساس از نظر اجتماعی سازگار و کارکردی است. با این حال، زمانی که منجر به صدمه عاطفی یا آسیب شخصیتی شود که بر عملکرد روزانه تأثیر بگذارند، می تواند یک بار عاطفی منفی باشد.

احساس گناه و شرمندگی زیادی در کودک ایجاد نکنید!

به عنوان بخشی از جامعه بزرگ، طبیعی است که والدین یا معلمان هنگام اشتباه یا رفتار نادرست، کودکان را سرزنش کنند. کودکان ممکن است این توبیخ ها را با آنچه هستند مرتبط دانسته و نسبت به آنچه انجام داده اند از خود شرمنده باشند. منظور این است که کودکان احتمال دارد با سرزنش های زیاد یا تهدید و تحقیرهای شخصیتی، شخصیتشان را زیر سوال ببرند و کلا از خود ناامید شوند.

بنابراین، طوری عمل کنید که کودکان متوجه شوند که سرزنش های شما بر رفتار آنها متمرکز است نه بر خود آنها; به عنوان مثال، به جای گفتن “خیلی احمقی”، بهتر است بگویید: “کاری که کردی بسیار احمقانه بود. دیگر این کار را نکن. ”

کودکان باید یاد بگیرند که در قبال رفتارهای خود پاسخگو باشند و با پذیرفتن اشتباه و جبران اشتباهات خود کنار بیایند. بنابراین، والدین و معلمان باید مراقب باشند که باعث ایجاد احساس گناه و شرمندگی بیشتر در کودکان نــشوند.

به عنوان یک انسان ناقص، ما روزانه اشتباه می کنیم. بخشی از بزرگ شدن، یادگیری نحوه مدیریت ناامیدی از اشتباهات، و همچنین احساس گناه و شرمندگی است; که هنگام تعامل با دیگران، به ویژه والدین احساس می کنیم. احساس گناه باید به درستی مدیریت شود. اگر در درون ما تلمبار شوند، بار سنگینی در زندگیمان می شوند و می توانند منجر به اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب شوند.

حتی احساس گناه عمیق می تواند منجر به شرم و نفرت شدید از خود شود; که می تواند به عنوان افسردگی یا عصبانیت بی جا نسبت به دیگران ظاهر شود. این اشکال شدید گناه معمولاً در نوجوانی یا بزرگسالی ظاهر می شود، زیرا پیشرفت آنها زمان می برد، اما در کودکان کوچکتر نیز ممکن است رخ دهد.

به عنوان والدین برای تقویت احساس گناه سالم در کودکان چه کنیم؟

والدین و مراقبان می توانند با کمک به کودک در درک ارتباط بین عملکرد خود و پیامد آن، به طور سالم به احساس گناه کمک کنند. به عنوان مثال، “اگر کودکی غذای کودک دیگری را برداشت; والدین می توانند اشاره کنند که آن کودک منتظر خوردن آن بود، اما حالا ناراحت شده چون شما آن را برداشتی.” ایجاد ارتباط بین یک عمل و اندوه یک دوست به کودک کمک می کند تا در مورد رفتار خود تامل کند.

دادن احساس گناه در مورد چیزی که کودک بر آن کنترل ندارد (مانند طلاق والدین) درست نیست.

هنگام سرزنش کودکان، مهم است که احساسات آنها را کنترل کرده و از تعادل مناسب بازخوردها و پرورش آنها اطمینان حاصل کنید. به آنها نشان دهید که آنها اعضای ارزشمند خانواده و جامعه شما هستند. بخشی از بهزیستی احساسی این است که احساس تعلق به یک خانواده و جامعه را داشته باشید. احساس پذیرفته شدن به خاطر همینی که هستید.

روش های درمان احساس گناه و شرم در کودکان

قدرت بخشش

یکی از راههای بسیار مهم برای کنترل احساس گناه و شرم، مفهوم بخشش است.

بخشش یک عمل قدرتمند است; که به افراد کمک می کند احساس گناه خود را رها کرده و در نهایت شرم خود را کاهش دهند. در حالی که به کودکان می آموزید که در قبال رفتارهایشان مسئولیت پذیر باشند. به آنها بیاموزید که از شما تقاضای بخشش کنند و به آنها کمک کنید تا از اشتباه خود درس بگیرند و زندگی را ادامه دهند.

بسیار مهم است که شما نیز آنها را صادقانه ببخشید و به پیش روید. صداقت و احترام از اجزای بسیار مهم بخشش هستند. اینها را به کودکان آموزش دهید تا شرم و گناه را با موفقیت مدیریت کنند. در غیر این صورت، این خطر وجود دارد که کودکان بیش از حد با آن احساس زندگی کنند، یا احساس گناه و شرمندگی را به طور کلی از دست بدهند.

تمرکز بر نکات مثبت

به عنوان مثال، اگر می خواهید فرزند خود را برای انجام تکالیف خود تنبیه کنید، سرزنش و برچسب زدن او به عنوان “تنبل” نتیجه ای نـخواهد داشت; زیرا می تواند او را از نظر احساسی دلسرد کند و در نتیجه واقعا او را از درس و مدرسه زده کند.

در عوض، استفاده از استراتژی هایی که باعث افزایش مشارکت او در تکالیف می شود، سودمندتر خواهد بود. سرزنش کودکان به دلیل اشتباه، انضباط منفی است، زیرا به احتمال زیاد به مجازات ختم می شود.

یک راه سازنده تر این است که به جای تمرکز بر رفتارهای نامطلوب، رفتارهای مورد نظر و مطلوب را تشویق کنید. یکی از فواید اصلی تمرکز بر نکات مثبت این است که شما بیشتر احساس اعتماد به نفس می کنید تا اینکه ناراحت باشید. این امر همچنین احتمال گناه و شرمندگی را در هر دو طرف کاهش می دهد.

البته، مواقعی وجود دارد که مجازات مجاز است، اما همیشه به فرزندان خود کمک کنید تا پس از مجازات، با گناه و شرم خود کنار بیایند. مثلا به او راهی برای جبران نشان دهید. تخریب عزت نفس بسیار آسان تر از ایجاد آن است. بنابراین، هنگام نظم و انضباط دهی توجه کنید به نکات مثبت بیشتر از منفی کودک توجه دارید.

سخن آخر درباره احساس گناه در کودکان اینکه…

هنگامی که والدین آموزش های والد گری و مهارت های فرزندپروری موثری را می بینند، می توانند ابتکار عمل را در پر کردن شکاف نسل ها به عهده بگیرند. هنگامی که والدین در برخورد با کودک بر رفتار خود تمرکز دارند و به موقع تشویق و توبیخ می کنند، فرزندان آنها از نظر عزت نفس و اعتماد به نفس تخریب نخواهند شد. به این ترتیب آنها والدین کافی می شوند. وقتی مردم نمی دانند چگونه والدین کافی باشند، فاصله بین این دو افزایش می یابد.

مرجان حسینی زاده
روانشناس کودک، نوجوان و خانواده

برای ارتباط بهتر با فرزند خود دوره های آموزشی راهنمای خوبی برای شماست.

اگر نیاز به مشاوره داشتید به شماره 2446 624 901 98+ در واتساپ پیام بدهید.